Franz Kafka'nın 1915'te yayımlanan Dönüşüm adlı öyküsü, yazarın, anlatım sanatının doruğuna ulaştığı bir eseridir. Küçük burjuva çevrelerindeki yozlaşmış aile ilişkilerini en ince ayrıntılarına kadar irdeleyen bu uzun öykü, aynı zamanda toplumun dayattığı, işlevini çoktan yitirmiş kalıplara bilinç düzeyinde başkaldıran bireyin tragedyasını çarpıcı bir biçimde dile getirir. Kitabın Değişim olarak bilinen adının gerçekte Dönüşüm olduğu, ifadesini Ahmet Cemal'in açıklamasında bulur: "Gregor Samsa'nın bir sabah kendini yatağında bir böcek olarak bulması, salt bir değişim değil fakat 'başkalaşım'dır O, insanlığını koruyarak bazı değişiklikler geçirmemiştir; artık farklı bir canlı türü olmuştur."Bu açıklama, Kafka'nın eserini tanımlarken kullandığı ifadeyle de örtüşür: "Herkes, beraberinde taşıdığı bir parmaklığın ardında yaşıyor. Şimdi hayvanlarla ilgili bunca şey yazılmasının nedeni de bu. Özgür ve doğal bir yaşama duyulan özlemin ifadesi. Oysa insanlar için doğal yaşam, insanca yaşamdır. Ama bunu anlamıyorlar. Anlamak istemiyorlar. İnsan gibi yaşamak çok güç, o nedenle hiç olmazsa kurgusal düzeyde bundan kurtulma isteği var... Hayvana geri dönülüyor. Böylesi, insanca yaşamaktan çok daha kolay." (Tanıtım Bülteninden)
Modern klasikler arasında yer alan bu kitap kapağıyla sizi yanıltabilir. Çünkü çoğu baskıda bir böcek, bazılarında ise bir kelebek resmi yer alıyor. Ana karakter Gregor Samsa, ailesiyle birlikte yaşayan bir pazarlamacı. Ailesinin tüm geçimini her şeyden feragat ederek sağlıyor. İşini çok sevmesede babasının borcu yüzünden eli kolu bağlı çalışıyor. Her gün dakik bir şekilde işinin başında olmalı. En ufak aksamada işten atılma korkusuyla geçiriyor günlerini. Bir sabah uyandığında, kendini bir böceğe dönüşmüş olarak buluyor. Gregor burada kapitalist sistem içinde köleleşen, sadece iyi şeyler yaptığında takdir edilen ve yapmadığında ise toplumda düşman olarak nitelendirilen insanları sembolize ediyor. Yani sürüden çıkanın nasıl toplum tarafından yok edilmeye çalışıldığını anlatıyor. Gregor'un bir böceğe dönüşerek topluma başkaldırışı tamamen bir trajedi aslında. Toplumu ve kapitalist sistemi benzetmeleriyle eleştiren iyi bir novella doğrusu.
*24/02/2018 22:21 güncellendi.